Weert en omgeving

Introductie Natuur in Weert en omgeving.
Op onderstaande tabel zie je een overzicht van de door mij bezochte natuurgebieden. Deze kun je aanklikken.
Woorden in de berichten die rood gekleurd zijn, verwijzen naar een onderwerp. Als je daar op klikt kom je in dat bericht terecht. Door links bovenaan het scherm op het pijltje te klikken, ga je weer terug naar het vorige bericht.

"De huidige gemeente Weert en omgeving was in oude tijden voor ¾ omringd door woeste gronden, plassen en moerasgebieden. Het "eiland van Weert" kon toen ook alleen maar bereikt worden via hoger gelegen zandruggen (een overblijfsel uit de ijstijd), die in de moerassige gebieden lagen." (Bron: Stan Smeets, in "Andermaal Altweert").
Volledige tekst >>

Select language

Volgers


Posts tonen met het label biefstukzwam. Alle posts tonen
Posts tonen met het label biefstukzwam. Alle posts tonen

zaterdag 21 november 2020

Herfst 2020.......Paddenstoelentijd deel 4: van alles wat

Ik word altijd blij als ik weer eens een Myxomyceet (slijmzwam) vind. Van deze groep met wereldwijd bijna 1000 soorten, komen er maar liefst om en nabij 300 in Nederland voor. Populaire plekjes zijn rottende boomstronken, of composthopen en rottende bladeren. Afgaande op waar ik de meeste soorten vond, houden ze vooral van vochtige en schaduwrijke plekken. Veel soorten zijn vrij algemeen en sommigen waarschijnlijk zelfs zeer algemeen, maar ondanks hun vaak opvallende kleuren, worden ze meestal niet opgemerkt. We kijken er vanwege hun formaat en het voorkomen op onopvallende plaatsen, gewoon over heen. Dat is jammer, want ze zijn soms zó mooi. Pak er maar eens je loep bij, mocht je ze vinden. Je zult versteld staan van wat je ziet.

Kernzwamkopje

En dan komt de uitdaging; er een geslaagde foto van  maken. Het valt namelijk niet mee omdat de meeste zo klein zijn.  De doorsnede van deze Kernzwamkopjes  is bijvoorbeeld ca. 1 mm. De Kalknetjes hieronder zijn niet veel groter. 

close-up van het Kernzwamkopje

Ik maak daarom  altijd  de nodige foto’s en dan maar hopen dat er een paar bij zijn waar ik tevreden over ben. Vooralsnog lukt dat redelijk. Tot slot is het nog de kunst om er een naam bij te vinden en ook dat valt soms niet mee. Alleen al in ons land komen bijvoorbeeld minstens tien soorten Kalknetjes voor en om precies te kunnen vaststellen om welke soort het gaat, is speciaal onderzoek nodig.

Een Kalknetje, waarschijnlijk het Roodvoetkalknetje
Een Kalknetje, waarschijnlijk het Roodvoetkalknetje

Afgaande op de trosjes is dit het Troskalknetje

Loodkleurig netplaatje

Hoewel weer heel anders dan de eerste twee, ook dit LOODKLEURIG NETPLAATJE (Dictydiaethalium plumbeum) is een Myxomyceet. Bij deze soort is goed te zien dat dit organisme "groeit". Het  heeft een diameter van ongeveer 5 cm en komt vrij algemeen voor op recent gevelde stammen en snoeihout. Deze soort valt in het eerste stadium ( het plasmodium) op door zijn opvallende kleur. In het tweede stadium is hij bijna niet meer te vinden, omdat hij dan verandert in een vrij sterk afgeplatte bruin-beige "zwam" en niet meer opvalt op een donkere boomstam.

Hoewel Myxomyceten eigenlijk geen zwammen zijn, worden ze er wel voor aangezien en er bij gerekend. Ik heb al in 2017, 2018 en 2019 het een en ander over Myxomyceten verteld, dus wil je weten wat het dan wel zijn, dan kun je dat eens nalezen door op één (of allemaal) van de jaren  te klikken.

De soorten die je hieronder gaat zien, ga ik deze keer plaatsen zonder verdere toelichting. De meeste foto's zijn van soorten waar ik al eerder een foto mét toelichting van heb geplaatst. Vandaar.

Biefstukzwam na een stevige regenbui
Biefstukzwam aan de onderkant
Bruine satijnzwam
Grauwe amaniet
Grauwgroene hertenzwam
Echte honingzwam
Karbolchampignon
Levermelkzwam (zie je de melk?)
Vermiljoenhoutzwam bovenkant
Vermiljoenhoutzwam onderkant

donderdag 3 oktober 2019

Herfst 2019.......Paddenstoelentijd deel 1

Eigenlijk is de titel van deze post niet juist. De meeste mensen denken bij paddenstoelen inderdaad aan het najaar, net zoals we bij de lente aan bijvoorbeeld krokussen denken. Dat is echter maar deels waar.
Zoals er herfstkrokussen zijn (Herfsttijloos bijvoorbeeld), zijn er namelijk ook voorjaarspaddenstoelen. Een aantal soorten verschijnen zelfs alleen maar in het voorjaar. Toen heb ik ook een paar interessante vondsten gedaan. Daar wil ik eerst wat over vertellen en daarna laat ik jullie enkele bijzondere soorten zien, die ik de afgelopen weken al aantrof.

Voorjaarspaddenstoelen zijn saprofyten: opruimers van dood organisch materiaal zoals dood hout, afgevallen bladeren en dode planten en dieren. In het voorjaar gaat alle energie van de bomen namelijk naar het vormen van bladeren en vruchten en de bijhorende zwamvlokken krijgen dan minder suikers van de boom dan in de herfst. In het najaar echter, wanneer de boom voornamelijk investeert in zijn wortels, krijgen "boombegeleidende" zwammen als het ware een boost en kunnen ze volop vruchtlichamen vormen. Symbionten moeten we in het voorjaar dus niet verwachten, saprofyten des te meer.

Gewone morielje
De best gekende voorjaarspaddenstoel is de Morielje. Morieljes zijn opruimers van houtsnippers en meer verteerd materiaal, saprofyten dus. Zij zetten dit dood materiaal terug om in voedingstoffen, die door planten opgenomen worden. Op de foto zie je de Gewone morielje. Omdat Morieljes van rijke grond houden (zowel klei als zand), vind je ze vooral op kalkrijke gronden zoals in de duinen, langs de rivieren (m.n. de IJssel) en in Zuid-Limburg. Elders is de soort zeldzaam. Deze vond ik in april in het Bunderbos (Elslo). Ze groeiden daar alleenstaand en in een klein groepje onder de beuken. Al danig aangevreten door slakken. Ze "nestelen" zich in de wortel en gaan een verbinding aan met deze waardboom. Het is een zogenaamde zakjeszwam.
De latijnse naam voor de morielje is Morchella esculenta. Morchella betekent "verschrompeld, oud vrouwtje”.

Naast de cantharellen is de Gewone morielje zo ongeveer de meest geliefde eetbare paddenstoel. Omdat ze zo geliefd zijn, staan ze ook op de Rode Lijst als kwetsbaar tot zeldzaam.

Hersenkronkelmorielje

Hersenkronkelmorielje
In 2018 is deze nieuwe soort paddenstoel ontdekt in Nederland. Het gaat om de Hersenkronkelmorielje (Morchella vulgaris). De soort komt waarschijnlijk al veel langere tijd in Nederland voor, maar werd altijd geschaard onder de Gewone morielje.

Hersenkronkelmorielje

Hersenkronkelmorielje detail
Recent DNA-onderzoek heeft nu echter aangetoond dat het wel degelijk om een aparte soort gaat. In België werd dat al eerder ontdekt. Mycologen hebben hem daar Hersenkronkelmorielje genoemd, omdat de vorm van de hoed erg lijkt op hoe hersenen eruit zien. Wij, Nederlanders, hebben de naam overgenomen. De sponsachtige hoed van de morielje heeft raatachtige lijsten en is evenals de steel hol.

Geaderde bekerzwam
Een andere zakjeszwam die ik in Elslo vond was deze Geaderde bekerzwam (Discoides venosus). Deze paddenstoel behoort tot de familie der Morieljes en wordt ook vaak samen met deze paddenstoelen aangetroffen. Ze groeien graag op kleiige bodems. De bekers worden soms heel groot. Als je er een stukje afbreekt, ruiken ze sterk naar chloor!

Geaderde bekerzwam

Geaderde bekerzwam
Ik vond meerdere exemplaren met een grote variëteit aan vormen, afhankelijk van de leeftijd. De Grote aderbekerzwam, is eerst komvormig, later uitgespreid, golvend en gelobd en heeft een diameter van 3–15 cm

Geaderde bekerzwam

Geaderde bekerzwam

Geaderde bekerzwam
Kenmerkend is dat de binnenkant altijd geplooid en geaderd is, rossig tot chocoladebruin van kleur is en aan de buitenkant wat grijsachtig. Je vindt ze met name in Z.Limburg en op de lemige bodems langs de IJssel, in Zeeland en in de duinen. Dat maakt dat deze soort ook zeldzaam is en op de Rode lijst van bedreigde paddenstoelen staat.
Rode kelkzwam
De eerste voorjaarszwam vond ik al in maart in het weiland rond het Rietven op Leuken; de Rode kelkzwam (Sarcoscypha coccinea). Het wordt ook wel Vermiljoenbekerzwam of Rode bekerzwam genoemd. Ondanks zijn fel rode kleur, viel hij vanwege het formaat en de vegetatie niet op. Het 3-6 cm groot zwammetje blijkt ook zeer zeldzaam te zijn.
Rond het Rietven is een aanplant van Zwarte els. Dat is de boom waar je hem meestal ook in de buurt kunt aantreffen. Ze staan op (verborgen) takjes van de els, hoewel je hem ook op de wilg en ander verteerd loofhout in loofbossen met bijvoorbeeld beuken aantreft. Als het maar vochtige, voedselrijke grond is.

Rode kelkzwam
De manier van determineren aan de hand van het soort hout waarop ze groeien, wordt wetenschappelijk niet geaccepteerd. Vele soorten paddenstoelen nemen het namelijk niet zo nauw met de boom- of houtsoort waar ze normaal gesproken op thuis horen. Ook komt het vaak voor dat de houtsoort waarop het kelkzwammetje zit, niet meer zo goed is te herkennen door de staat van verrotting. Hier kan alleen de microscoop nog uitkomst brengen. Toen ik het zwammetje op Waarneming.nl plaatste, kreeg ik echter de bevestiging dat het inderdaad klopte.

Voorjaarshoutzwam

Voorjaarshoutzwam
Als laatste voorjaarszwam laat ik jullie deze Voorjaarshoutzwam zien. Ik vond deze ook begin april in Elslo. Ze komt voor op dode takken, stammen en stronken van loofbomen (berk, els, eik, beuk). Deze stevige, éénjarige houtzwam verschijnt vanaf april - juni en heeft veel fijnere poriën dan bijvoorbeeld de Winterhoutzwam en de Zomerhoutzwam.
Voorjaarshoutzwam
De Voorjaarshoutzwam heeft een zwak gewimperde, ingerolde rand. Ook heeft hij een "getijgerde" steel.

Uiteraard is de herfst dé periode om op zoek te gaan naar paddenstoelen. In de herfst is de grond vaak nog warm, is er een relatief hoge temperatuur en is de grond vochtig, doordat het veel regent. Omdat een paddenstoel groeit door zich vol te zuigen met water, zijn dit ideale omstandigheden voor paddenstoelen om te groeien. Ook is er in de herfst veel organisch materiaal ter beschikking.

Zwartvoetkrulzoom
In 2017 plaatste ik bovenstaande foto. Het was me niet duidelijk welke soort het was. Het vermoeden was de Zwartvoetkrulzoom (Tapinella atrotomentosa), maar er waren grote twijfels en niemand wist dat te bevestigen.

Zwartvoetkrulzoom
Nu 2 jaar later, staat op dezelfde plaats aan de Houtsberg in Nederweert een paddenstoel, waar geen twijfel over bestaat; de Zwartvoetkrulzoom. Dit is ook bevestigd op Waarneming.nl. Geen vers exemplaar weliswaar, waardoor we niet goed kunnen zien waaraan hij die naam verdiend. Dat hij na een afwezigheid van 2 jaar weer verschijnt, wijst er op dat de eigenlijke "plant", het mycelium, ondergronds is blijven bestaan. Dit duurt net zolang tot de dennenstobbe helemaal vergaan is.

Zwartvoetkrulzoom
Voor droogte blijkt deze soort niet gevoelig te zijn, maar wel voor verzuring en vermesting, waardoor hij op veel plaatsen het veld heeft moeten ruimen. Door een gestage achteruitgang in de afgelopen decennia is deze "icoon van onze naaldbossen" uiteindelijk op de Rode Lijst beland, maar hier laat ie zich gelukkig nog zien.

Zwartvoetkrulzoom
Zwartvoetkrulzomen leven van dood naaldhout. Je ziet ze echter nooit aan de voet van de bomen, maar alleen aan de voet van de stobben of vlakbij op het ondergrondse wortelhout. Misschien volgend jaar iets eerder gaan kijken, zodat ik een jong exemplaar te zien krijg, mét zwarte voet........ Verse exemplaren zijn werkelijk schitterend om te zien.

Bruine ringboleet
In Herfst 2017....Paddenstoelentijd deel 7  vertelde ik iets over de Bruine ringboleet. Zo is er ook de Gele ringboleet (Suillus grevillei). De naam spreekt voor zich. De Gele ringboleet is een in Nederland vrij zeldzame paddenstoel uit de familie Suillaceae, die op de Nederlandse Rode lijst van paddenstoelen als kwetsbaar staat.

Gele ringboleet
Voor determinatie is het goed te  weten  dat boleten bijna allemaal gebonden zijn aan een bepaalde boom of struik. De bruine ringboleet groeit bijvoorbeeld in naaldbossen op open grazige plekken, terwijl de Gele ringboleet zelfs meer specifiek alleen wordt aangetroffen onder de lariks, op voedselarme zand- en leemgronden. Vooral langs paden en bosranden. Deze vond ik in het Leudal.
Het al dan niet verkleuren en de kleur van de verkleuring is vaak ook kenmerkend voor een bepaalde soort. De buisjes van de Gele ringboleet verkleuren onder druk roestbruin.

Gele ringboleet
De kleur van de 3-15 cm grote hoed loopt uiteen van goudgeel via oranjegeel en oranjebruin tot roestbruin, is bij vochtig weer slijmerig en bij droog weer kleverig.

Gele ringboleet
De geel tot roodbruine steel heeft een grote, vliezige tot slijmerige ring. Het lichtgele vlees, vooral in de voet van de steel, is soms blauwachtig verkleurend. De buisjes bestaan uit nauwe poriën en hebben een goudgele tot olijfgele kleur. De poriënlaag aan de onderzijde van de hoed is aanvankelijk geel, later meer bruinachtig en bij jonge exemplaren met een dun vlies (velum) dat zich uitstrekt van de hoedrand tot de steel. De poriën zijn nogal klein en staan dicht opeen (2 tot 3 per mm). De steel van de paddenstoel heeft een opstaande gelige ring en is 4 tot 10 cm lang en 0.5 tot 2 cm dik. Boven de ring heeft hij dezelfde kleur als de poriënlaag, maar onder de ring is hij donkeroranje of bruinachtig.

Biefstukzwam
Bij de wandeling in het Broemeerbos (naald- en loofbossen in het veengebied van het Brabantse Helenaveen) vond ik deze Biefstukzwam (Fistulina hepatica). Ongeveer 2 m. hoog op een eik. Al eerder vond ik een ouder exemplaar bij de Smeetshof in Bocholt, maar deze was nog superjong. Prachtig om te zien. Ik kon er gelukkig net bij om er foto's van te maken.

Biefstukzwam

Biefstukzwam detail
Het is een paddenstoel die met geen enkele andere Nederlandse paddenstoel is te verwisselen. Hoewel de wetenschappelijke soortnaam "hepatica" verwijst naar de lever, doet hij denken aan een biefstuk. Zeker als hij gaat uitdijen bij het ouder worden. In Engeland wordt hij "Beefsteak" of "Oxtongue" genoemd. Deze zwam scheidt (vooral bij beschadiging) een bloederig sap af, waardoor de gelijkenis met een biefstuk nog duidelijker is. Het vlees is sappig, zacht en elastisch en wordt bleekoranje tot wijnrood met lichtere, streperige vlekken wat de indruk geeft van echt rauw vlees. Hij is eetbaar, maar ik zou het niet over mijn hart kunnen verkrijgen deze beauty voor consumptie te gaan gebruiken.

Biefstukzwam

Biefstukzwam
Het is een eenjarige, zwak parasitaire houtzwam, die je op eiken kunt aantreffen van eind juli tot medio november. Je kunt ze vooral vinden op min of meer beschadigde oude eiken. Ze worden ook wel op dood eikenhout gevonden, zoals stronken en stobben, maar houden het er veel korter uit dan op een levende boom. Geïnfecteerde bomen ondervinden er weinig nadeel van en vaak zie je de zwammen jaarlijks terugkeren. Het is een algemeen voorkomende paddenstoel in loof- en gemengde bossen op droge, voedselarme zandgrond en de duinen en Z. Limburg. Je zult vrijwel zeker tevergeefs zoeken in de natte klei- en laagveenstreken in het westen en noorden.

dinsdag 20 oktober 2015

Herfst 2015.......Paddenstoelentijd deel 1: Van alles wat

Nu de herfst is aangebroken kom je overal weer paddenstoelen tegen. Ik heb er tijdens mijn wandelingen dan ook al meerdere gezien, maar wil me in deze post beperken tot een een paar opvallende soorten.

Gele heksenboter

Heksenbezem, heksensnot, heksenboter! Bijzondere namen voor natuurverschijnselen waar de mensen vroeger geen verklaring voor hadden en daarom dachten dat het met heksen te maken moest hebben.
Over heksensnot heb ik in een eerdere post al een en ander verteld.

 

Ook voor deze gele  “vla-klodders” had men vroeger geen verklaring. Het vreemde verschijnsel leidde tot prachtige volksverhalen: zo dacht men dat heksen en trollen 's nachts de koeien molken en na het karnen met de boter knoeiden. ("Troll butter" in het Engels en "Trollsmör" in het Zweeds). Heksenboter of runbloem is inderdaad een bijzonder iets; het is geen dier-, plant-, schimmel- of bacteriesoort, maar een slijmzwam.

witte heksenboter

Hoewel de kleur van heksenboter meestal geel is, kan het ook wit, bruin of zelfs roze zijn. Er zijn meerdere variëteiten. 

Zo’n slijmzwam is dus géén paddenstoel, maar bestaat uit wel een miljoen microscopisch kleine eencellige organismen, die samensmelten en uitgroeien tot een kolonie (plasmodium). Door dat uitgroeien verplaatsen ze zich als het ware over de bosgrond en gaan op zoek naar micro-organismen. Hoewel deze slijmzwam aangetroffen wordt in dode plantenresten, zoals vermolmd hout of dode bladeren, leven ze er niet van. Het plasmalichaam lijkt op een amoebe die groeit door bacteriën en schimmels zoals paddenstoelen (op de linker foto goed te zien) te omvloeien  en zich er vervolgens mee voedt. 

Beelden zeggen vaak meer dan 100 woorden, dus als je dit met eigen wil zién, kijk dan eens voor de aardigheid naar dit filmpje dat ik op YouTube gevonden heb.

heksenboter in een later stadium
Toen ik er 2 weken later weer kwam, was er van een kleurige glibber geen sprake meer. Het was één poederig geheel geworden, dat bij de geringste aanraking uit elkaar viel.

biefstukzwam
Het plukken van paddenstoelen wordt steeds populairder. Het is verboden, maar zolang het gaat om een kleine hoeveelheid voor eigen gebruik, wordt het gedoogd. Op meerdere plekken, zoals het Meinweggebied en Brunssummerheide, wordt het echter niet gedoogd en krijg je zonder pardon een boete van €90,-.
Er ligt echter nog een ander en groter gevaar op de loer voor met name onervaren plukkers; het riskeren van hun gezondheid. Eetbare paddenstoelen hebben namelijk vaak “dubbelgangers” die soms zelfs dodelijk gif bevatten. Het gaat vaak mis, maar incidenten met dodelijke afloop blijven gelukkig zeldzaam, hoewel in Duitsland dit jaar in korte tijd al 2 mensen zijn overleden.

Wat betreft deze biefstukzwam is er geen twijfel. De kleur is onmiskenbaar en deze paddenstoel is dan ook niet gauw te verwarren met andere. De textuur is glibberig en de smaak zuur. Je moet er maar van houden. Ik zou zeggen: “alleen maar naar kijken en aan komen niet!!! ”

Judasoor
Als je tijdens een wandeling een vreemd voorwerp aan een vlier of es ziet hangen en denkt dat het oren zijn, is dat waarschijnlijk deze zwam met de naam "judasoor."

Hoe dat oor daar terecht is gekomen, lees je in deze christelijke legende: Nadat Judas na het Laatste Avondmaal Jezus had verraden met een kus, kreeg hij spijt en besloot zelfmoord te plegen. Hij wilde zich verhangen en koos voor dat doel een wilg uit. Helaas de verkeerde boom, want de buigzame tak boog door en Judas stond weer met beide voeten op de grond. Hij gaf de moed echter niet op en koos een vlier uit. Ook dat ging mis, want de tak was niet sterk genoeg en brak. Tijdens de val schuurde zijn oor langs de bast en scheurde af. Voor zijn derde poging viel zijn keuze op een dikke tak van een es. Deze poging slaagde, maar hierbij raakte hij ook zijn tweede oor kwijt. Sindsdien groeien er “judasoren” op het hout van de es en de vlier.

Judasoor 4 weken later
Een vreemd verhaal eigenlijk dat gewoon niet kan kloppen, als je bedenkt dat die bomen niet in Palestina voorkomen. De legende is dus van puur Europese makelij. Altijd leuk echter om zo iets te lezen.
Desalniettemin heeft deze trilzwam een voorkeur voor vlier en essenhout, hoewel je hem ook op andere bomen aan treft. Hij kan weken van sneeuw en strenge vorst overleven, omdat er een soort natuurlijk antivries in zit.
Je kunt hem dus het hele jaar vinden, maar de herfst is uiteraard de periode dat je de meeste kans hebt hem aan te treffen. Hij heeft in het begin een mooie satijnige donkerroze kleur, die later verkleurt van lila-achtig naar bruinachtig tot bijna zwart.

Tot zover een paar bijzondere soorten die ik gevonden heb. In mijn volgende post zal ik alleen foto's plaatsen. Ik merk dat ik nog veel soorten niet (her)ken en heb daarbij jullie hulp nodig. Aarzel niet om te reageren.
Alvast bedankt................................

Blogarchief