Weert en omgeving

Introductie Natuur in Weert en omgeving.
Op onderstaande tabel zie je een overzicht van de door mij bezochte natuurgebieden. Deze kun je aanklikken.
Woorden in de berichten die rood gekleurd zijn, verwijzen naar een onderwerp. Als je daar op klikt kom je in dat bericht terecht. Door links bovenaan het scherm op het pijltje te klikken, ga je weer terug naar het vorige bericht.

"De huidige gemeente Weert en omgeving was in oude tijden voor ¾ omringd door woeste gronden, plassen en moerasgebieden. Het "eiland van Weert" kon toen ook alleen maar bereikt worden via hoger gelegen zandruggen (een overblijfsel uit de ijstijd), die in de moerassige gebieden lagen." (Bron: Stan Smeets, in "Andermaal Altweert").
Volledige tekst >>

Select language

Volgers


Posts tonen met het label Heijkersbroek. Alle posts tonen
Posts tonen met het label Heijkersbroek. Alle posts tonen

dinsdag 9 februari 2021

Heijkersbroek 2021

September vorig jaar ben ik naar aanleiding van een bericht over de geplande werkzaamheden in het Heijkersbroek , naar Ell getogen om eens te gaan kijken wat er precies stond te gebeuren.

Het doel van de werkzaamheden was om er een klimaatbuffer aan te leggen. Door de aanleg van een waterbuffer wordt  water als reserve voor droogteperiodes vast gehouden en bij een regenpiek, is het ook de bedoeling om water vast te houden, maar dan om overlast elders te verminderen of zelfs te voorkomen. Het water stroomt dus niet meer ongehinderd van het Heijkersbroek in de Tungelroyse beek of andersom.
 
Geplande werkzaamheden in september 2020

De werkzaamheden zijn nu nagenoeg afgesloten. Na de overvloedige regenval van de afgelopen maand was een bezoekje aan het Heijkersbroek een mooie gelegenheid, om eens te gaan kijken wat het resultaat van zo'n buffer is. Om een goed beeld te krijgen wat er nou precies veranderd is, moet je zeker eens even terugkijken naar de post Heijkersbroek 2020. Daar kun je namelijk zien  hoe het in september was; een leuk wandelgebied, maar met eentonige bospercelen, grote droogte, ruige vergetatie en woekeraars als bijvoorbeeld braamstruiken.

.

Het eerst wat ik bij aankomst zag, was dat gelukkig de massale wilgengroei die ik in september in de Waerbrookskoel zag, is verwijderd. Die weelderige wilgengroei zou namelijk zeker ten koste gaan van kwetsbare plantjes als o.a. Kleine zonnedauw, Teer guichelheil en Klokjesgentiaan. Plantjes die je daar kunt aantreffen. Zou iemand van de Bosgroep misschien mijn post gelezen hebben?......  Wat er verder nog op de Waersbrookskoel is gebeurd, heb ik niet gezien. Dat is iets voor een volgend bezoekje. Wat me vooral echter opviel was hoe drassig het op het lager gelegen  gedeelte was en dat is prima. Gelukkig is er nog een hoger gelegen gedeelte, zodat de ezeltjes  ook kunnen grazen zonder natte voeten te krijgen.

Gebiedseigen kwel- en regenwater kan niet wegstromen naar de ontwateringssloten
Er is aan de zuidoost kant  ruim 2 ha. populieren en opslag van wilg gekapt en de voedselrijke bovenlaag is verwijderd tot op de minerale bodemlaag en afgevoerd. De niet kaprijpe populieren die je op de achtergrond ziet,  zullen waarschijnlijk te zijner tijd gekapt worden, of waarschijnlijk al eerder het loodje leggen, als het gebied (zoals gepland)  te nat blijft.  Er is om deze plek verder nog een lage aarden wal aangelegd, zodat regen- en kwelwater vastgehouden worden en  instroom van gebiedsvreemd  en voedselrijk water voorkomen wordt. Het raster dat je ziet, is aangelegd om straks begrazing mogelijk te maken als het gebied droog staat.

Op meerdere plaatsen zullen bospercelen nog gekapt worden en in het najaar is  herplant van nieuw bos met inheemse soorten gepland.  

 
 Zijsloten naar de hoofdwatergang zijn gedempt en er zijn dammen aangelegd om het water zo lang mogelijk in het gebied te houden.De 2 grote paden die door de werkzaamheden kapot gereden zijn, zullen nog opgeknapt moeten worden, want zoals je ziet zijn die na de overvloedige regen van de afgelopen maand nagenoeg onbegaanbaar geworden.
De hoofdwatergang, die bij mijn vorig bezoek kurkdroog stond en compleet dichtgegroeid was, is opgeschoond, zodat bij piekbuien nog steeds water afgevoerd kan worden, maar door de aanleg van een stuw wordt het water langer vastgehouden. Zo wordt voorkomen dat de Tungelroyse beek verder stroomafwaarts niet voor (of in elk geval minder) wateroverlast zorgt. Zoals je ziet op de laatste foto is de waterstand van de beek erg hoog, maar nog beheersbaar.

In de post van september vorig jaar heb ik deze foto's geplaatst zodat je kon zien  hoe de situatie daar toen was. De hoofdwatergang (foto links) die moet zorgen voor de waterafvoer naar de Tungelroyse beek, stond toen nagenoeg droog en was volledig dicht gegroeid. Het Witbosven (foto rechts), het van oorsprong laagst gelegen perceel, was overwoekerd met ruige vegetatie, bomen en struiken en het was er toen overal kurkdroog. Hoe anders is het nu na de werkzaamheden van de afgelopen tijd.

Water uit het Witbosven en de hoofdwatergang kan niet instromen vanwege een lage zandwal
 De dichte vegetatie van bramen, brandnetels e.d., bomen en struiken en de overgebleven houtopstanden zijn verwijderd. Daarna is de voedselrijke bovenlaag samen met bladafval en jarenlange opeenhoping van afgestorven planten verwijderd. Het vrijgekomen materiaal is deels gebruikt om de sloten en zijsloten te dempen. Om een drassig gebiedje te creëren is meer grond weggegraven.  Om het ca. 750 m2 grote gebied is vervolgens een lage aarden wal gelegd. Dit om te voorkomen dat gebiedsvreemd water via de hoofdwatergang (op bovenstaande foto goed te zien)  instroomt, maar vooral om het kwel- en regenwater binnen het gebied vast te houden. Het ziet er momenteel nog een beetje "triest" uit, maar ik ben reuze benieuwd hoe dit er over enige tijd gaat uitzien.
Om het toekomstige drassige gebied goed te kunnen bekijken, is er voor de wandelaars een vlonderpad aangelegd.
 
Hoge waterstand van de Tungelroyse beek

Meerdere lager gelegen gedeeltes staan nu ook onder water en in de directe omgeving van de Tungelroyse beek zijn ook gedeeltes van het broek onder water komen te staan. Dit heeft echter grotendeels te maken met de hoge waterstand van de beek.

Voor zover ik het nu kan overzien, zal deze ingreep zeker een verrijking voor het voormalige grotendeels eentonig beplante gebied zijn. Zoals het er nu bij ligt, nodigt het echter ook nog niet echt uit om er naar toe te gaan. Het resultaat van deze ingreep zal pas later in het jaar  te zien zijn. Tot zo lang zullen we dus nog even geduld moeten hebben.  

dinsdag 22 september 2020

Heijkersbroek 2020

Onlangs werd op de site van "Bosgroep Zuid-Nederland" medegedeeld dat er in het Heijkersbroek een klimaatbuffer wordt aangelegd. De Bosgroep zorgt samen met Staatsbosbeheer voor het beheer. Doel van een klimaatbuffer is het bufferen van water als reserve voor droogteperiodes en het vasthouden van water bij een regenpiek om elders wateroverlast te voorkomen. Met de aanleg ervan wil men tevens de kwaliteit van het natuurgebied sterk verbeteren. Ook in Dagblad de Limburger en op de site van de gemeente Leudal en van Dorpsraad Ell wordt uitgelegd wat er gaat gebeuren.
Visvijver in het Heijkersbroek, voorjaar 2012

Laat natuurgebied Heijkersbroek nou net mijn eerste post zijn op mijn blog. Dat gebeurde op vrijdag 19 november 2012. In die post ging ik niet zo diep in op het onderwerp zoals ik tegenwoordig doe; ik beperkte me toen tot de aangelegde visvijver. Ik schreef dat het water in de plas enkel grond- en regenwater was, maar toen ik onlangs de noordkant van de vijver bezocht, zag ik dat er toch water van de Tungelroyse beek wordt ingelaten. Jammer dat dit vanwege het voedselrijke water ten koste van de waterkwaliteit gaat, maar waarschijnlijk gebeurt dit om de vissers tevreden te houden. Wat het aantal dennenbomen betreft, zag ik er alleen aan de hoger gelegen westkant nog wat tussen de loofbomen staan. Ze zullen, zo heb ik begrepen, gekapt worden.

Doorkijkje op de visvijver vanaf de noordzijde in september 2020
Heijkersbroek vanaf de noordzijde in september 2020
Heijkersbroek is de naam van het natuur- en recreatiegebied ten zuidwesten van Ell. Het 55 hectare grote gebied ligt in het beekdal van de Tungelroyse beek. Het was voorheen een moeras en was lang in gebruik als hooiland. Na het kanaliseren van de Tungelroyse Beek, in de beginjaren '50 van de 20e eeuw, is het gebied ontwaterd. De centraal gelegen visvijver is ontstaan na zandwinning, maar het Heijkersbroek is zoveel meer dan de vijver. In deze post wil ik daar wat meer over vertellen.
Populierenbos onttrekt veel water aan de grond.
In de jaren ’60 van de vorige eeuw is er gestart met populierenteelt. Hiervoor werden diepe sloten gegraven en rabatten aangelegd, zodat de bomen iets drogere voeten kregen. Op de hoger gelegen droge westkant werden toen dennen geplant. Het is de bedoeling dat de populieren gekapt worden. Populieren staan er om bekend dat ze veel water aan de grond onttrekken. Deze zijn nu ruim 50 jaar oud en dus ook kaprijp.

Het voormalige moerassig gebied is dichtgegroeid en zoals je ziet kurkdroog
Door de klimaatverandering van de laatste jaren en de diepe ontwateringssloten is het gebied momenteel kurkdroog. Zelfs in de sloten staat geen spatje water. Lang was ontwatering een groot voordeel voor de landbouw, maar door de klimaatverandering gaan we steeds vaker te maken krijgen met extreme droogte enerzijds en anderzijds met extreme regenval, wat leidt tot hinderlijke overstromingen stroomafwaarts omdat het water snel wordt afgevoerd. Water vasthouden in de moerassige gebieden wordt daarom steeds belangrijker.

De meanderende Tungelroyse beek stroomt langs en deels door het Heijkersbroek.

Een sleepspoor van en naar de beek duidt op de aanwezigheid van de bever.
Door de sanering (die in 2005 is afgesloten) is de Tungelroyse beek op de meeste plaatsen weer slingerend gemaakt en kan weer haar vrije gang gaan, waardoor nu meer verschillen in stroomsnelheden, bodemtypen en oevers zijn ontstaan met veel verschillende biotopen. Ook vind je er beversporen. Door het aanleggen van een klimaatbuffer kan het water in het gebied beter vastgehouden worden. Dit zal vooral in het laagste centraal gelegen deel van het Heijkersbroek gebeuren.

Veel opschietende wilgen aan de oostkant
Ongewenste massale wilgengroei  aan de oostkant op de Waerbrookskoel

Wat ik in het plan mis, is dat de "Waersbrookskoel" (Weerenbroekpoel) niet als zodanig wordt genoemd. Het is een laagte ("koel"), die door een zandrug afgescheiden ligt van de visvijver, de Vliet en de Tungelroyse beek. In 2006 is daar de humusrijke bovenlaag verwijderd en er zijn een aantal poelen uitgegraven die door grond- en hemelwater worden gevoed. 

Hier zag je de afgelopen jaren een goede ontwikkeling van 3 verschillende biotopen  met bijzondere vegetatie. Het viel mij nu echter op dat delen van het grasland dicht dreigen te groeien. Met name met wilgen. Er zijn stroken  waar men wilg en els laat opschieten. Zou dat nou de bedoeling zijn? Met de smalle stroken is niks aan de hand, maar ik kan me niet voorstellen, waarom dat ook voor een groot deel gebeurt aan de natte oostkant. Vooral daar zal de weelderige groei van de wilg ten koste gaan van kwetsbare plantjes als kleine zonnedauw, teer guichelheil en klokjesgentiaan.

Ezeltjes zorgen voor de begrazing van de Waerbrookskoel
Er lopen momenteel 3 volwassen ezeltjes en 3 veulentjes voor de begrazing. Dit is echter niet voldoende om het gebied in goede conditie te houden. Ik denk dan o.a. ook aan het behoud van de poelen. Ze staan nu nagenoeg droog, wat op zich geen probleem is. Op deze manier verdwijnen namelijk eventueel vissen, die daar terecht zijn gekomen via kuit aan de poten van eenden, een bedreiging (kunnen) zijn voor de voortplanting van amfibieën. Belangrijk is er op te letten dat de poelen niet dichtslibben en dichtgroeien. Ik neem aan dat ook hier echter werkzaamheden verricht gaan worden. Tenminste dat is te hopen. Het grootste gedeelte van het grasland is in elk geval onlangs al geklepeld en het maaisel is afgevoerd. Nu de rest nog.
De geplande werkzaamheden in het Heijkersbroek bestaan uit de volgende handelingen:
- Het vellen en afvoeren van 2 ha. populieren en opslag van wilg;
- Het verwijderen/plaggen van de voedselrijke bovenlaag en blootleggen van de minerale bodem op 2,5 ha.;
- Het dempen en aanbrengen van gronddammen in de zijsloten van de hoofdwatergang in het Witbosven;
- De aanleg van een lage aarden wal langs hoofdwatergangen om instroom van voedselrijk water in het  natuurgebied te voorkomen;
- Daarnaast komt er een raster om begrazing mogelijk te maken en wordt een 100 meter vlonderpad aangelegd om het gebied beter te kunnen beleven;
- De herplant van nieuw bos staat gepland in het najaar van 2021.

De diepe hoofdsloten staan droog en zijn overwoekerd met brandnetels, bramen e.d.
Ruige vegetatie in het voormalig lager gelegen moerassige gebied.
Op het laagst gelegen gedeelte, tussen de diepe ontwateringssloten (zie tekening) wordt de dichte vegetatie tot een gemiddelde stamdikte van ca. 8 cm verwijderd met bosklepelmaaiers. De achtergebleven stobben worden met de stobbenfrees of mericrusher weggefreesd. Met een bosfrees worden vervolgens de overgebleven houtopstanden verpulverd. Dit kan zowel bij lichte als zware houtsoorten gedaan worden. Het verpulveren van houtopstanden wordt gedaan na het kappen van bepaalde gewassen. Het gebied wordt zo vrijgemaakt om te kunnen plaggen. Dit  houdt in: het verwijderen van de voedselrijke bovenlaag die er is komen te liggen door jarenlange bladval en afstervende planten. Het vrijgekomen materiaal wordt hergebruikt om de sloten en zijsloten gedeeltelijk te dempen om zo het water ook daar langer vast te houden.
De diepe ontwateringssloten zijn volledig dichtgegroeid

 Er wordt niets aan de hoofdwatergangen veranderd, maar om toch water langer in het gebied te kunnen vasthouden, wordt parallel aan de sloten een lage gronddam aangelegd. Zodoende worden kwel en regenwater niet direct via de sloten afgevoerd, maar worden langer vastgehouden en krijgen de kans in de bodem weg te zakken. Bij piekbuien kan hoog water dus nog steeds worden afgewaterd naar de hoofdwatergang, maar wordt het water wel langer in het gebied vastgehouden. Zo wil men voorkomen dat men verder stroomafwaarts met wateroverlast te maken krijgt. Om ook te voorkomen dat bij extreme wateroverlast gebiedsvreemd water vanuit de beek in het gebied stroomt, wordt een lage aarden wal langs de hoofdwatergangen aangelegd.

Het Heijkersbroek is een heerlijk wandelgebied
Heijkersbroek is bij recreanten niet alleen bekend vanwege de visvijver, maar is ook een ideaal wandelgebied vanwege de paadjes die kriskras door het gebied lopen. Bij het Witbosven zal over een oppervlakte van ongeveer 750 m2 dieper gegraven worden, zodat daar een drassig gebied ontstaat. Daar wordt een vlonderpad van zo’n honderd meter aangelegd, zodat wandelaars ook over het toekomstige drassige gebied kunnen lopen.

maandag 19 november 2012

Heijkersbroek 2012

Net buiten de gemeente Weert, ligt, langs de Tungelroyse beek tussen de dorpjes Swartbroek en Ell, het ca 55 ha. grote Heijkersbroek of Heykersbroek. ‘Broek’ duidt op een moerassig gebied. Het gebied is dan ook rijkelijk voorzien van slootjes en plassen, die overigens door de huidige verdroging van het gebied vaak/meestal droog staan.


 Ferrariskaart van 1777 met het Heykersbroek
Op deze kaart zien we de loop van de Tungelroyse beek, die door het grote aaneengesloten moerasgebied van de Krang (links) en het Heijkersbroek (rechts)  stroomt.  Aangezien de naam Heijkers in Ell en omgeving erg veel voor komt, zou de naam Heijkersbroek wel eens afgeleid kunnen zijn van een familie Heykers. Dat plaatsnamen afgeleid zijn van familienamen komt vaker voor. Men noemt dat patroniemen. 
Op de Ferrariskaart uit 1777 staan meerdere boerderijen aangegeven rond het "brook". Ik heb er enkele namen van nu nog bestaande boerderijen bij gezet. Een van die boerderijen (zie pijl) heeft de naam "Heykes". Genoemd dus naar een familie Heijkes, Heykes of Heykers. 

Op deze oude kadasterkaart van Groulard (1811-1832) zijn meerdere nu nog bekende boerderijen in de omgeving van het Heijkersbroek aangegeven, waaronder Heijkes. Wie dat uitgezocht heeft, weet ik niet.  Links onder in het hoekje staat "het Weerenbroek" aangegeven. Wil je daar meer over weten, klik dan HIER.

 
Door de hoge grondwaterstanden heeft de ontginning van het moeras, vennen en broekbossen lang op zich laten wachten. Pas na de ontwatering, die mogelijk werd door de normalisatie van de Tungelroysche Beek en de Vliet, konden de natte terreinen drooggelegd worden. Het oorspronkelijke moerasgebied is rond de tweede wereldoorlog ontgonnen en in de jaren ‘60 werd bos aangelegd als werkvoorziening. Er werden vooral populieren geplant en grove den. (voor de productie van mijnhout). Waar zandwinning plaatsvond ontstond een grote plas. Dat is nu sinds jaren blikvanger nummer één en wordt gebruikt als visvijver. De vijver wordt vooral gevoed door grondwater, maar om de vissers niet te ontrieven wordt het hoge peil, indien nodig, in stand gehouden door water van de Tungelroyse beek in te laten.

Toen de bosbouw onrendabel werd, kon het gebied zich ontwikkelen als natuurgebied. Er is een heel gevarieerd gebied ontstaan. Veel is echter ook aangeplant, want je ziet er bijvoorbeeld liguster, kardinaals- muts, hazelaar en rode kornoelje. Als de begroeiing te ruig wordt, zorgen schapen voor de begrazing.

De Tungelroyse beek die langs het Heykersbroek stroomt
Moerasvergeet-mij-nietje groeit overvloedig langs de beek
Door het natuurlijk inrichten van de Tungelroysche beek, die zich langs het gebied slingert, komen ook steeds meer vogels naar dit gebied. In en rondom het Heijkersbroek zijn mooie wandelpaden aanwezig, waaronder enkele die deel uit maken van lange afstandswandelingen, zoals het Pelgrimspad. 


Vrijwilligersgroep Heijkersbroek zorgt voor het beheer en heeft samen met Bosgroep Zuid-Nederland in 2006 gezorgd voor natuurherstel van de bij het gebied horende "Waerbrookskoel" (Weerenbroekpoel).
Het is een vochtige laagte, die door een zandrug afgescheiden ligt van de Vliet en de Tungelroyse beek.
Voor een bezoek aan de Waerbrookskoel zal ik volgend jaar nog eens terug gaan.


Via de Jan Govaertsbrug bij de Tungelroysche beek is Laagbroek/ de Krang gemakkelijk te bereiken. Jan Govaerts was raadslid in de gemeente Hunsel van september 1974 tot juli 1990. Door zijn toedoen is deze brug daar geplaatst.




Blogarchief